Hyrje » Robert Haku
Arkiva Kategorie: Robert Haku
Përralla e Norvegjisë progresiste
Përralla e Norvegjisë progresiste
nga Matteo Marini
E majta e adhuron Norvegjinë. Është një vend progresist, para së gjithash. Komiteti që emëron fituesin e çmimit Nobel për paqen është norvegjez. Për më tepër ajo konsiderohet një walfare state, një Shtet asistencial, social, mbase deri edhe socialist.
Në vitin 2011 hyrjet e saja fiskale[i] shkonin në 42,5% të PBB – baraz me atë italian – ndër më të lartët në botë. Në fund, Norvegjia e mund Italinë (si dhe SHBA-të) në kategori të ndryshme ekonomike. Madje, është një nga vendet më të pasura në botë. Në vitin 2011, PBB pro capite ishte[ii] ~10,6% më i lartë se ai i Shteteve të Bashkuara dhe ~73,4% më i lartë se ai italian. Jo vetëm: në 2013, borxhi publik shkonte në 30,1% të PBB[iii]; yni [italiani] në 133% të PBB.
Pra, e majta e adhuron Norvegjinë sepse mund t’ia përplasi në fytyrë (liberal)konservatorëve: është një Shtet me taksim të lartë, megjithëse është më i pasur se ne. Dhe, nga viti 1990 e më vonë, ekonomia e saj është rritur me të njëjtin ritëm të asaj të Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe shumë më shpejtë se ajo italiane[iv]. Pavarësisht kësaj, raporti i saj borxh/PBB është më pak se një e katërta e tonit [italianit]. Pra, një “mrekuli norvegjeze”?
Le të përpiqemi të kthehemi disi me këmbët në tokë. Para së gjithash, Norvegjia ka një popullatë prej 5,1 milionë banorësh[v], apo pothuaj të njëjtën me atë të Siçilisë (5 milionë) dhe pak më shumë se gjysma e asaj të Lombardisë (9,9 milionë). Për më tepër, rreth 4 nga 5 norvegjezë banojnë në qytetet dhe zona urbane, dhe pothuaj 1 norvegjez në 5 banon në zonën urbane të Oslos[vi], kryeqyteti – ndërsa, duke konsideruar zonën metropolitane të Oslos, që shtrihet shumë më larg kufijve të komunës, në kompleks kihet një popullatë prej 1,5 milionë banorë, pra ~29% e të gjithë popullatës norvegjeze.
Por ndoshta dy grafikët e mëposhtëm (burimi: Dipartimenti i Energjisë USA[vii]) mund të na shpienë në ndonjë intuicion mbi shkaqet e suksesit ekonomik të Norvegjisë.
Bie fjala se suksesi i norvegjisë në dhjetëvjeçarët e fundit ka mirë-përkitur me dy shpërthime: atë të prodhimit të naftës në detin e Veriut, dhe atë të çmimeve të naftës. Ta quash Norvegjinë “”Arabia Saudite e Europës” do të ishte një ofendim: në vitin 2007, Arabia Saudite ka prodhuar rreth 135 fuçi nafte pro capite[viii]; Norvegjia, mbi 200 fuçi pro capite. Edhe në një shkallë absolute, Norvegjia është një eksportuese jo e vogël nafte[ix]: ajo është eksportuesja e nëntë më e madhe e naftës në botë – më shumë se Kuwaiti, se Kanadaja dhe Shtetet e Bashkuara, për shembull. Dhe mbani mend se popullata e saj totale është më e vogël se ajo e kryeqytetit të Arabisë Saudite (Riyad, ~ 5,2 milionë banorë).
Shumëzoni ritmet e fundit të prodhimit me çmimin e naftës, dhe do të përftoni rreth 6.250 dollarë pro capite në vit në 2001, dhe 13.500 dollarë në vitin 2011. Nafta ka qenë çudibërëse për Norvegjinë. Dhe ku e merr e mira, e ëmbël Norvegji progresiste këtë naftë? Nga shpimi në det të hapur. Pjesa më e madhe e naftës së saj është përftuar duke bërë shpime në detin e Veriut. Po, pra, nëpërmjet të ashtuquajturave “shpime offshore”. Por nuk mbaron me kaq: emetime CO2 nga lëndët djegëse fosile[x]. Nga 1990 në 2011, emetimet italiane janë zvogëluar me 11,1%, ndërsa ato të Shteteve të Bashkuara të Amerikës janë rritur me 8,6%. Po ato norvegjeze? Rritur me 34,7%.
Norvegjisë i pëlqen t’u japë mësime të tjerëve se si të jenë qytetarë të mirë të botës. Ndërkohë, Shteti norvegjez bën male me para duke nxjerrë naftë nga shpimet, duke shitur naftë, dhe duke zotëruar një shumëkombëshe të madhe të naftës. Dhe, ndërsa pjesa tjetër e Europës redukton gjurmën e vet të karbonit, Norvegjia e rrit.
Por ja edhe një sekret tjetër të vogël mbi Norvegjinë: relativisht duke folur, nuk është edhe aq “socialiste”. Shteti norvegjez shpenzon 43,9% të PBB[xi]. Njëkohësisht, Shtetet e Bashkuara “liberiste” shpenzojnë 41,6% të PBB; Italia 49,8%; Greqia 51,9%; Franca 56,1%. jo vetëm? Nga 1992 në 2008, Norvegjia i ka shkurtuar shpenzimet e veta publike me 16 – gjashtëmbëdhjetë – pikë përqind, duke kaluar nga maksimumi historik me 55,8% të PBB në rekordin negativ të 39,8%[xii]. Ah, kurthi i rreptësisë!
Në fund, një scoop të fundit: sistemi fiskal norvegjez[xiii] është regresiv, jo progresiv. Në fakt në vitin 2005, 10% më i pasur fitonte 28,9% të të ardhurave, por pagonte vetëm 27,4% të taksave. Sistemi italian i taksimit është shumë më progresiv: 10% më i pasur fiton 35,8% të të ardhurave, por pagon 42,2% të taksave.
Progresistëve dashurues të Norvegjisë nuk u pëlqen të bëjnë publicitet për këto pjesë të politikave norvegjeze: hollim i shteit, taksa regresive – as edhe flat -, përkatësi me “klubin e shumëkombësheve të mëdha të naftës”. Kështu që, sipas versionit më popullor, Norvegjia qenka një Shtet i mrekullueshëm socialist ekonomia e të cilit – siç nuk dihet – shkon më së miri.
E mirë, provojmë të përmbledhim çelësat (e vërtetë) të prosperitetit norvegjez:
1) Një popullatë tepër e vogël dhe kryesisht homogjene nën profilin etnik, gjeografik, fetar etj.
2) Të bërit shumë shpime nafte offshore në mënyrë që të kthehesh në një nga eksportuesit më të mëdhenj të naftës në planet, si dhe më i madhi në absolut në terma pro capite – dhe gjithçka në një periudhë kur çmimet e naftës janë pesëfishuar.
3) Të lësh të rritet gjurma e vet e karbonit me ritmin më të shpejtë të Europës, një ritëm katërfish krahasuar me atë amerikan.
4) Reduktimi i shpenzimeve publike pothuaj në nivelin amerikan, një nivel më i ulëtse ai i pjesës më të madhe të Europës.
5) Një sistem fiskal më shumë se sa flat: të pasurit paguajnë më pak se jo-të pasurit.
Dhe, ndërsa ne flasim për trena me shpejtësi të lartë, energji diellore, energji eolike etj., hidhini një sy sajtit të Statoil ASA[xiv] – kompani nafte ndërkombëtare që ka mbërritur në 36 vende – për të parë se në çfarë investon Shteti norvegjez, aksionist maxhorance[xv] i Statoilit me një kuotë prej 67%.
Më bindët: “le të bëjmë si Norvegjia”.
–
Matteo Marini (theFielder.net)
Përktheu: Robert Haku
–
i http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DU-13-001/EN/KS-DU-13-001-EN.PDF
ii http://www.indexmundi.com/facts/indicators/NY.GDP.PCAP.PP.KD/compare?country=no#country=it:no:us
iii https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2186rank.html
iv http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/45/Gdp_accumulated_change.png
v http://www.ssb.no/en/befolkning/statistikker/folkendrkv/kvartal
vi http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_urban_areas_in_Norway_by_population
vii http://www.eia.gov/
viii http://www.nationmaster.com/country-info/stats/Energy/Oil/Production/Per-capita#2007
ix https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2242rank.html
x http://www.iea.org/publications/freepublications/publication/CO2EmissionsFromFuelCombustionHighlights2013.pdf
xi http://www.heritage.org/index/explore?view=by-variables
xii http://www.tradingeconomics.com/norway/government-spending-to-gdp
xiii http://taxfoundation.org/blog/no-country-leans-upper-income-households-much-us
xiv http://www.statoil.com/en/Pages/default.aspx
xv http://www.statoil.com/en/InvestorCentre/Share/Shareholders/Top20/Pages/default.aspx
Mister Farage, të shpjegoj përse nuk duhet të bësh aleancë me Grillon
Mister Farage, të shpjegoj përse nuk duhet të bësh aleancë me Grillon
Letër nga anglezi tek anglezi për liderin e Ukip: Beppe është një fyelltar magjik me ide fashiste. Mbi euron, imigrantët dhe ambientin nuk keni asgjë të përbashkët. Më mirë Madame Le Pen.
Nicholas Farrell
My dear Nigel,
ne të dy jemi të së njëjtës konte, Kent, në juglindje të Britanisë të Madhe ende të madhe (pavarësisht gjithçkaje, mbi të gjitha i mallkuari BE) përtej la Manshit.
Më tepër, që të dy, duke qenë Men of Kent doc, kemi edhe një pasion për birrën dhe për cigaret, i ushqyer – jam i sigurt- nga një filozofi jete e veçantë por e përbashkët: për njerëz si ne, të pish dhe të tymosësh, në ditët e sotme, është një akt revolucionar në emër të lirisë.
Pra, dëgjomë, old trout. Unë i njoh pulat e mia. Banoj në Itali prej ca kohësh. Dhe të them: qëndro larg – të rekomandoj – nga ai fyelltari Hamelin Beppe Grillo. Braktisi menjëherë negociatat e tua me këtë kundravajtës të maskuar nga Gjenova. Të shpjegoj. Nuk flitet shumë, por Grillo është dënuar për vrasje me qëllim në vitet ’80. Ishte në kodër, një natë dimri, në timon të fuoristradës së tij dhe makina kishte përfunduar në një luginë të thellë. Të vdekur të tre pasagjerët, miq të tij: baba, mëma dhe biri. Nuk ka shkuar kurrë në burg. Më keq, akoma, nuk ka krijuar asnjëherë kontakt me bijën tjetër të çiftit, tanimë një grua, që nuk ishte në makinë atë natë – e mbetur jetime. Nigel, old boy, më thuaj ti: në çfarë gjendje është një njeri që bën kështu? (më tepër…)
Liberali kundër “komisarit të vogël politik të feminizmit radikal”
Liberali kundër “komisarit të vogël politik të feminizmit radikal”
nga Nicoletta Tiliacos (Il Foglio)
Sa për të përgënjeshtruar ata që shikojnë vetëm “ripërtypje reaksionare” në lëvizjen franceze kundër “Abcd de l’égalité” (Abcd-së së barazisë) – programi shkollor i futur këtë vit në shkollat parësore nga ministri i Edukimit Vincent /Pellion – një nga kritikat më të përpikta të nismës vjen nga një intelektual, dyzetëetetë vjeçari Eric Deschavanne, docent Filozofie në Paris IV Sorbonë, që kështu, pak përket me karikaturën e “vandeanit*”, i rreshtuar një vit më parë, në favor të ligjit Taubira që futi martesën gay. Sot është ai, liberali Deschavanne, që nga webfaqja Atlantico.fr akuzon Pelion-in se “ka futur duart në një nismë instrumentalizimi ideologjik të shkollës që përbën një atentat ndaj idealit republikan të laicitetit”.
“Shkolla – shkruan Deschavanne – është një e mirë e përbashkët që ministri i Edukimit kombëtar ka detyrën e shenjtë të mbrojë nga uria e ideologëve që shikojnë në të vetëm një instrument që mundëson të vepruarit mbi shpirtrat për të transformuar shoqërinë”. Kështu, nuk është e pranueshme “që mazhorancat që pasojnë njëra-tjetrën të përvetësojnë shkollën duke kërkuar të imponojnë vizionin e tyre të shoqërisë”, ndërsa është çka ka bërë Pellion-i, duke e vendosur “shkollën në shërbim të një sulmi ideologjik të tërthortë vatra e zjarrit të të cilit është feminizmi radikal që prosperon në brendësi së ministrisë së të Drejtave të grave ( e cila, për të qenë të saktë, themelohet mbi një stereotip seksist autentik, ai i “seksit të dobët” që do të duuhej të mbrohej nga vetvetja)”.
Në mbështetje të gjykimit të vet, Deschavanne fton me qenë pertinent me tekstet zyrtare, në veçanti me “konvencionin ndërministror” nga i cili ka fillesë projekti i “Abcd-së së barazisë”. Nuk bëhet fjalë që të veprohet mbi të drejtat, tashmë të garantuara nga fakti se “vajzat futen në të njëjtat programe, në të njëjtat klasa dhe në të njëjtat shkolla të djemëve. Dhe as nuk mund të jetë një çështje barazie të mundësive: vajzat, në të gjitha nivelet, tashmë dalin më mirë se djamtë”.
Por burrokratit në humor korrektimi të ndërgjegjjeve nuk i mjafton, dhe paralajmëron: “paradoski është i njohur: vajzat kanë rezultate shkollore më të mira por zgjedhjet e tyre të orientimit mbeten tepër tradicionale dhe shumë shpesh të kufizuara në pak sektorë aktiviteti”. Thënë me fjalë të tjera, shkruan Deschavanne, “pabarazia qëndron në përdorimin e keq që vajzat bëjnë me lirinë e tyre!”. Është kështu që, me pretendimin e rrëzimit të stereotipave gjinore, propozohet një stereotip i madh sa një pallat, duke i prezantuar gratë “si viktima të vet-diskriminimeve, të diskriminimeve për të cilët janë përgjegjëse ato vet”. Me paradoksin që “pretendohet të përkufizohet a priori çka duhet të jetë përmbajtja e lirisë së zgjedhjes së individëve”. Në vizionin e ministrave Peillon dhe Vallaud-Belkacem (Të Drejtat e grave), e derdhur në groteskun “Abcd të barazisë”, “çdo grua e re që nuk i konformon zgjedhjet e veta të orientimit dhe të karrierës me modelin zyrtar të gruas së emancipuar trajtohet si viktimë e stereotipave të pandërgjegjshëm seksistë”. Deschavanne lëndon: “feminizmi qeveritar pushon mbi një ide të thjeshtë: paragjykime dhe stereotipa seksistë, të ankoruar në të pandërgjegjshmen kolektive, janë burimi i diskriminimeve dhe, për këtë, duhen luftuar që nga mosha më e butë”. Asgjë dhe askush nuk mund të refuzojë, nëse i referohemi tekstit të konvecionit ndërministror, që reciton kështu: “Praktikat e zakonshme në klasë përbëjnë shpesh fenomene seksiste, pa domosdoshmërinë që për to jenë të ndërgjegjshëm mësuesit, bashkësia e aktorëve të edukimit, nxënësit dhe familjet e tyre.”
Por, asnjë frikë. Të vetmit që bëjnë përjashtim janë feministët e qeverisë, të lëshuar në detyrën titanike të “të psikanalizuarit të mësuesve dhe edukuarit të fëmijëve, për të ndërhyrë drejtëpërdrejtë në mënyrën e të jetuarit dhe të menduarit”. Prej liberali të mirë, Deschavanne kujton se “në përgjithësi, ideja se mund të ndryshohen traditat me dekret, duke kundërshtuar ndikimin e familjes dhe të shoqërisë, është një iluzion. Nuk ia kanë dalë as liderët më totalitarë”. Shton edhe se “disa orë ‘dekonstruksioni’ të stereotipave gjinore nuk do të jenë të rrezikshme për fëmijët” dhe se pasojat më patëkeqe të operacionit i përkasin humbjes së besueshmërisë së shkollës franceze: “Pohimet e Peillon-it nuk duken të diktuara nga nevojat e funksionit të saj por nga vokacioni prej komisari të vogël politik të feminizmit radikal”.
- [I rajonit francez të Vandeas. Reaksionari i përbetuar. Klerik. Etj.]
Përktheu: Robert Haku
Qark & Qarkull 